آشنایی با انواع گلابتون‌دوزی

مقدمه آشنایی با گلابتون دوزی

گلابتون دوزی هنری است که سالیان سال پیش در دوره هخامنشیان در ایران رواج پیدا کرده است و پس از آن در استان‎ها و کشورهای همسایه ایران گسترش پیدا کرده است. منشا این هنر را می‎توان در شهرها و استان‎های جنوبی نظیر شوش، هرمزگان و یا مرکزی همچون اصفهان یافت. این هنر یکی از محبوب‎ترین هنرهای ایرانی بین مردم مناطق مختلف ایران و کشورهای دیگر است. امروزه توریست‎های زیادی خواهان خرید لباس‎ها و وسایل تزئیناتی که از هنر کم دوزی یا گلابتون در ساخت آنها استفاده شده هستند. به همین منظور، ما در ادامه شما را بیشتر با کاربردها و مزایای این هنر آشنا می‎کنیم.

گلابتون دوزی چیست؟

این هنر که با نام‎های دیگری نظیر گل دوزی یا کم دوزی هم شناخته می شود، هنری قدیمی است که ابتدا و آغاز آن در ایران به دوره هخامنشیان باز می‎گردد. این هنر در استان‎ها و شهرهای مختلف ایران نظیر اصفهان، هرمزگان، بوشهر، شوش و یزد در دسته هنرهای شناخته شده مخصوص بانوان قرار می‎گیرد. بسیاری از زنان محلی از طریق انجام فعالیت‎های هنری نظیر گل دوزی به کسب درآمد برای خود یا اعضای خانواده‎شان می‎پردازند. اگر بخواهیم به طریقه انجام این هنر اشاراتی داشته باشیم، باید بگوییم این هنر بر پارچه‎ها‎ی سنتی و ظریف نظیر لباس‎های سنتی یا تورهای ظریف عروسی انجام می‎گیرد. معمولا، روی این پارچه‎ها را با روکش‎های رنگی طلایی، نقره‎ای و سفید تزئین کرده و محصول نهایی را روانه بازار فروش می‎کنند. اگر بخواهیم دقیقتر به گلابتون اشاره کنیم، باید بگوییم گلابتون نوعی نخ طبیعی است که از آن برای دوخت روکش‎های فلزی و پولک در رنگ‎های مختلف نظیر زرد و سفید استفاده می‎شود. معمولا زنان هنرمند از این نخ برای ایجاد طرح‎ها و نقش‎های زیبا همچون گل، طرح‎های اسلیمی و نمادین بهره می‎برند. امروزه، هنر گلابتون دوزی روی لباس‎های مجلسی،مانتو، چادر، پرده‎ها، روبالشتی‎ها و یقه لباس‎ها هم انجام می‎گیرد و زیبایی آنها را چندین برابر می‎کند.

اولین بار هنر گلابتون دوزی حدود ۱۰۵سال قبل از تولد عیسی مسیح در چین ایجاد شد و سپس از چین به ایران و کشورهای همسایه ایران نظیر (هند و پاکستان امروزی) برده شد و گسترش یافت. پس از دوره هخامنشیان (که دوران آغاز این هنر در ایران بوده است) این هنر در سراسر کشور گسترش یافت. باستان شناسان طرح‎ها و لباس‎های هنری گل دوزی شده را با قدمت چندین ساله در ایران پیدا کرده‎اند. و امروزه این هنر به کشورهای همسایه ایران نظیر، پاکستان، افغانستان و تاجیکستان صادر می‎شود.

استفاده از دست و نخ

این هنر با کمک دست و نخ روی کادر کمانی یا چوبی توسط نخ گلابتون دوخته می‎شود. به این صورت که هنرمند نقش نگار مدنظر خود را بر پارچه کشیده و با استفاده از نخ و روکش‎های رنگی (همچون قرمز، طلایی، نقره‎ای) هنرخود را روی پارچه خلق می‎کند. گاها هنرمندان ماهر با استفاده از مهارت و ظرافت خود از پولک و منجوق هم برای زیباتر کردن این هنر خود استفاده می‎کنند. به همین علت، خلاقیت در این هنر بسیار زیاد است و هنرمند می‎تواند این هنر را خلاقانه و متناسب با سلیقه خود خلق کند. این هنر معمولا توسط زنان هنرمند استان‎های مختلف ایران انجام می‎گیرد. آنها محصولات تولیدی خود را به بازارهای فروش داخلی و خارجی عرضه کرده و به این صورت به کسب درآمد می‎پردازند.

آشنایی با انواع مختلف هنر گلابتون دوزی

این هنر انواع مختلف و متنوعی دارد. همانطور که بالاتر به این موضوع اشاره کردیم، این هنر را با نام‎هایی همچون هنر کم ‎دوزی، گلدوزی و کمان‎ دوزی نیز می‎شناسند. در ادامه شما را با انواع مختلف این هنر بیشتر آشنا می‎کنیم:

اولین هنر، بادله‎دوزی نام دارد.

بادله‎دوزی که با نام تلی‎بافی هم شناخته می‎شود، از جمله هنرهای مرتبط به گلابتون دوزی است. به هنری که روی شلوارهای جنوبی با نخ گلابتون انجام می‎شود، بادله‎دوزی اطلاق می‎گردد. این هنر معمولا در استان هرمزگان برای تزیین شلوارهای زنانه مخصوصا تازه عروس‌ها استفاده می‎شود. معمولا قیمت این شلوارها در مقایسه با شلوارهای ساده بسیار گرانتر است. طرح‎ها و نقوش این شلوارها موردپسند گروه بزرگی از افراد است.

مورد دوم، به کارگیری هنر کم‎دوزی به صورت مستقیم برای تزیین لباس‎ها و پارچه ‎های مختلف است.

از این هنر به صورت مستقیم روی لباس‎ها، پرده‎ها، و جانمازها استفاده می‎شود. معمولا از این هنر برای افزایش زیبایی لباس‎ها و پارچه‎هایی که می‎توان آنها را کادو داد (نظیر لباس مجلسی برای تازه عروس‎ها) استفاده می‎شود. این هنر در شهرهای مختلف ایران نظیر بندر عباس، بوشهر، و هرمزگان در طرح‎های متنوع وجود دارد. شما می‎توانید از طریق مشاهده طرح های مختلف این هنر در شهرهای متنوع ایران نسبت به خرید محصول مدنظرتان اقدام کنید.

نوع بعدی این هنر، استفاده از آن روی قسمت‎هایی از لباس نظیر یقه است.

شما می‎توانید از هنر گل‎دوزی برای اتصال قسمت‎های مختلف لباس نظیر یقه، آستین، جلیقه و یا نوار بهره ببرید. گاها برخی از هنرمندان خواهان افزایش زیبایی لباس‎هایشان هستند، آنها برای این کار به هنر کم دوزی مراجعه کرده و از طریق به کارگیری آن به تزئین لباس مدنظرشان می‎پردازند. محصولات عرضه شده به بازار در این نوع در مقایسه با نوع قبلی قیمت کمتری دارند.

نوع آخر هنر گلابتون دوزی، خوس دوزی نام دارد.

این هنر روی پارچه‎های نازک و توری انجام می‎گیرد. در واقع، با استفاده از بافت نازک روی این پارچه ‎های ظریف به افزایش زیبایی چادر یا روسری یا حتی رومیزی و پرده کمک می‎شود. این هنر معمولا برای تازه عروس‎ها یا به عنوان کادو به دوستان و عزیزان مورد استفاده قرار می‎گیرد. توریست‎ها علاقه زیادی به خرید محصولاتی که با این سبک تهیه می‎شوند، دارند. به همین خاطر، می‎توان از هنر گلابتون دوزی به عنوان یکی از صنایع دستی ارزشمند استان هرمزگان برای ارائه به توریست‎های خارجی بهره برد.

شما می‎توانید از انواع متنوع هنر کم دوزی و گلابتون دوزی متناسب با سلیقه و دلخواه خود بهره ببرید. همانطور که مشاهده کرده‎اید این هنر در انواع متنوعی در کشور عزیزمان ایران وجود دارد. به همین منظور، شما می‎توانید متناسب با سلیقه خود هر کدام از آنها را انتخاب کرده و به یادگیری در این حوزه بپردازید.

موارد استفاده از هنر گلابتون دوزی در گذشته

در گذشته از طلا و نقره برای بافت روی پارچه‎های گران قیمت استفاده می‎شده است. پارچه‎هایی که مخصوص این هنر بوده‎اند شامل پارچه‎های ماهوت، پارچه‎های پشمی، ابریشمی و مخملی بوده‎اند. البته، امروزه هم از این پارچه ‎ها خصوصا پارچه حریز به همراه کمان برای تولید هنر کم دوزی استفاده‎ می‎شود. این هنر معمولا در دربارها و کاخ‎های سلاطین و پادشاهان ایرانی برای تهیه لباس شاهزادگان و پادشاهان استفاده می‎شده است. علاوه بر این، از این هنر برای ساخت روی‎بالش، پشتی، جانماز، کیسه پول و قلمدان استفاده می‎شده است. از آنجایی که لباس‎ها و وسایلی که از طریق این هنر ساخته می‎شده‎اند، گران قیمت بوده‎اند کلیه افراد جامعه نمی‎توانستند به تولید این پارچه ها بپردازند. بلکه فقط افراد پولدار و سطح بالای جامعه توانایی خرید و استفاده از این هنر را در زندگی و برای لباس‎هایشان داشته‎اند. ‏‎‌‍

کاربردهای گلابتون دوزی در زمان حال

امروزه هنر گلابتون دوزی در صنعت تولید لباس‎های سنتی و مجلسی ایرانی مورد استفاده قرار می‎گیرد. علاوه بر این، از این هنر برای تزئین و دکور پارچه‌های مختلفی نظیر سجاده، جانمازی، روبالشتی، پرده، کیف و حتی مانتو استفاده می‎شود.

در روستاتیش محصولات متنوعی با هنر گلابتون دوزی وجود دارد که توسط دختران هنرمند روستاهای قشم دوخته شده است. ماسک و کیف گلابتون دوزی از جمله این محصولات هستند که با استفاده از نمادها و نشانهای بومی و گیاهی منطقه طرح زده شده است.

خوشبختانه، امروزه این هنر طرفداران زیادی را در اقصی نقاط دنیا به خود جذب کرده است. این نکته مثبت باعث افزایش تعداد هنرمندانی که خواهان یادگیری این هنر هستند، شده است. شما عزیزان می‎توانید به راحتی از طریق یادگیری این هنری و با افزایش مهارت خود به تولید محصولات هنری کم دوزی یا گلابتون دوزی شده بپردازید و به این ترتیب، از این راه کسب درآمد کنید.

برای یادگیری هنر گلابتون دوزی به چه نیاز دارم؟

اگر در این مقاله با هنر کم دوزی یا گل دوزی آشنا شده ‎اید، باید گفت در ابتدا نیاز دارید اطلاعات خود را درباره این هنر و روش‎های خلق آن افزایش دهید. شما می‎توانید از طریق افزایش اطلاعاتتان درباره این هنر به صورت منطقی و عقلانی درباره اینکه آیا این هنر به دردتان می خورد یا نه تصمیم‎گیری کنید. پس از افزایش اطلاعات خود می‎توانید به مشاوره و صحبت با هنرمندانی که در این حوزه فعالیت دارند، بپردازید. به این ترتیب، شما با اصول و فرآیند تولید یقه یا لباس‎های زیبا که با استفاده از این هنر ساخته می‎شوند، بیشتر آشنا می‎شوید. همچنین، می‎توانید با وسایل و ابزارهای مورد نیاز برای خلق این هنر هم آشنا شده و بدانید دقیقا به چه نوع وسایلی در ابتدای کار نیاز دارید. در حقیقت، زمانی که شما در پروسه تولید کاری قرار می‎گیرید با سختی‎ها و شیرینی‎های کار بیشتر آشنا شده و بهتر می‎توانید درباره شروع کار یا عدم شروع آن تصمیم‎گیری کنید.

جمع ‎بندی آشنایی با گلابتون دوزی

در انتها امیدواریم این مطلب به شما برای آشنایی بیشتر با هنر گلابتون دوزی کمک کرده باشد. شما عزیزان می‎توانید از این هنر برای تزیین لباس و وسایل منزلتان نظیر پرده، روبالشتی و یقه‎ی لباس‎های مجلسی‎یتان بهره ببرید. البته، اگر خواهان یادگیری این هنر هستید می‎توانید از این اطلاعات به منظور تصمیم‎گیری درباره اینکه آیا این هنر برای یادگیری به دردتان می‎خورد یا نه؟ هم تصمیم بگیرید.