تاثیرات شهرداری‌ها بر محیط زیست

گازهای گلخانه ای در شهرها

وقتی شهرها آتش‌بیار معرکه گرمایش زمین می‌شوند!

گرمایش زمین حالا دیگر بیشتر از آن‌که پیش‌بینی چند دانشمند دیوانه باشد، حقیقتی غیرقابل انکار است. در ماه‌های ابتدایی سال ۲۰۲۰ سازمان جهانی هواشناسی، خبری از وضعیت آب‌وهوا در سال جاری میلادی منتشر کرد که جای هیچ شک‌وشبه‌ای درباره افزایش قابل توجه دمای هوای کره زمین باقی نمی‌گذارد. براساس این خبر ایستگاه‌های ثبت دما در قاره قطب جنوب دمای ۱۸.۳ درجه سانتی‌گراد را در فوریه ۲۰۲۰ ثبت کرده‌اند. برای فهمیدن عمق فاجعه کافی است بدانید در فصول سرد سال دمای هوا در قاره قطب جنوب باید منفی ۶۰ درجه سانتی‌گراد باشد. این خبر وقتی ترسناک‌تر می‌شود که بدانیم با گرم شدن دمای قطب جنوب یخچال‌های طبیعی که بیشترین آب شیرین جهان را در دل خود دارند، آب می‌شوند و به دریاها می‌ریزند که نتیجه آن بالا آمدن آب دریا و آب‌گرفتگی بسیاری از شهرهای جهان است. گرمایش زمین رویدادی بسیار مخرب است و پیش‌بینی می‌شود بین سال‌های ۲۰۳۰ تا ۲۰۵۰ منجر به مرگ ۲۵۰هزار نفر شود. افزایش دما همچنین به کشاورزی لطمه خواهد زد و این موضوع منجر به ایجاد گرسنگی برای ۱۰۰ میلیون نفر در جهان خواهد شد. اگر دمای هوا تا سال ۲۰۳۰ بیش از دو درجه گرم شود، ۱۵ درصد از تولید ناخالص داخلی کل جهان کاسته می‌شود که این به معنی درآمد و رفاه کمتر است.

شهرها در خط‌ مقدم

گازهای گلخانه ای در شهرها

گازهای گلخانه‌ای و به‌ویژه دی‌اکسید کربن مهم‌ترین عامل گرمایش زمین است و شهرها یکی از مراکز اصلی تولید این گازها هستند زیرا فعالیت‌های انسانی مثل استفاده از سوخت‌های فسیلی که تولید دی‌اکسید کربن می‌کند در شهرها بیشتر است. براساس آمار سازمان ملل در حال حاضر ۵۵ درصد جمعیت جهان در شهرها زندگی می‌کنند و تا سال ۲۰۵۰ این رقم به ۶۸ درصد می‌رسد. این در حالی است که در سال ۱۹۵۰ جمعیت شهرنشین جهان ۷۵۱ میلیون نفر بوده و این رقم در سال ۲۰۱۸ به ۴.۲ میلیارد نفر رسیده است. ۵۴ درصد از شهرنشین‌های جهان نیز در آسیا زندگی می‌کنند. براساس اعلام گروه C40 Cities که بنیادی جهانی برای مقابله با اثرات گرمایش زمین و تغییرات اقلیمی در شهرهاست و ۹۶ شهر بزرگ دنیا مثل لندن، پاریس، هنگ‌کنگ، میلان، توکیو، بوستون و… عضو آن هستند، شهرها دوسوم انرژی جهان را مصرف و ۷۰ درصد از دی‌اکسید کربن رهاشده در جو را تولید می‌کنند.

از سوی دیگر گرمایش زمین بر شهرها بیشتر از سایر مراکز تجمع گروه‌های انسانی، اثرگذار است و تبعات آن وضعیت اقتصادی در شهرها را به‌عنوان قطب‌های تولید ثروت متاثر می‌کند. گروه C40 Cities می‌گوید هم‌اکنون ۷۰ درصد شهرهای جهان از نتایج گرمایش زمین مثل بالا رفتن بی‌سابقه دمای هوا، خشکسالی و کمبود منابع آب شیرین، کمبود مواد غذایی و… تاثیر پذیرفته‌اند. این بنیاد همچنین می‌گوید ۹۰ درصد از شهرهای جهان ساحلی هستند و خطر آب‌گرفتگی در اثر بالا آمدن آب دریا درنتیجه گرمایش زمین تهدیدی بسیار جدی برای آن‌هاست.

با این حال شهرها هم می‌توانند در خط‌مقدم ایجاد گازهای گلخانه‌ای و گرمایش زمین باشند و هم در خط‌مقدم مبارزه با آن زیرا علاوه بر این‌که شهرها به دلیل در اختیار داشتن منابع مالی توانایی انجام اقدامات اثرگذار علیه گرمایش زمین و تغییرات اقلیمی را دارند، شهرداری‌ها و نهادهای محلی برای انجام این اقدامات نسبت به نهادهای ملی و بین‌المللی از اختیارات بیشتری برخوردار هستند. برای پی بردن به توانایی شهرها برای مقابله با تغییرات اقلیمی کافی است بدانیم قبل از آن‌که توافق‌نامه پاریس برای کاستن از گازهای گلخانه‌ای در سال ۲۰۱۶ به امضای ۱۹۷ کشور جهان برسد، بسیاری از شهرهای جهان به سمت جایگزین کردن سوخت‌های فسیلی با انرژی‌های پاک و کم کردن اثرات گرمایش زمین پیش رفته بودند.

تجربه آن‌ها

انرژی تجدید پذیر

همان‌طور که اشاره شد بسیاری از شهرهای جهان حتی قبل از آن‌که یک توافق‌نامه بین‌المللی در زمینه ضرورت مقابله با گرمایش زمین به تصویب برسد، قدم در این راه گذاشته بودند. در این میان تجربه سه شهر یوکوشیما در ژاپن، ولف‌هاگن در آلمان و توبلاک در ایتالیا در زمینه جایگزینی سوخت‌های فسیلی با سوخت‌های تجدیدپذیر بسیار قابل توجه است. سوخت‌های فسیلی مثل نفت، گاز و گازوئیل نقش بسیار زیادی در گرم و روشن نگه داشتن ساختمان‌ها و مراکز عمومی در شهرها دارند. به همین دلیل این سه شهر تلاش کردند تا انرژی لازم برای ساختمان‌ها و مکان‌های عمومی را ۱۰۰درصد از انرژی‌های تجدیدپذیر تامین کنند و در این راه موفق بوده‌اند. جایگزینی انرژی‌های تجدیدپذیر در کنار انجام اقداماتی برای بالا بردن بهره‌وری در مصرف انرژی مثل استفاده از پنجره‌های دوجداره که مانع از هدررفت انرژی می‌شود یا استفاده از چراغ‌های سنسوردار که در صورت نیاز نبودن به روشنایی خاموش می‌شوند و… اقداماتی کوچک اما بسیار موثرند.

یکی دیگر از منابع اصلی تولید گازهای گلخانه‌ای در شهرها وسایل نقلیه هستند. گسترش وسایل نقلیه عمومی نقش بسیار مهمی در این زمینه دارد. از آن بهتر شهرهای دوستدار دوچرخه هستند که در تمامی قسمت‌ها مسیرهای دوچرخه وجود دارد. بنیاد امریکایی حمل‌ونقل عمومی می‌گوید در صورت از کار افتادن سیستم حمل‌ونقل عمومی در این ایالات متحده امریکا سالانه ۳۷ میلیون مترمکعب دی‌اکسید کربن در جو این کشور رها خواهد شد. این آمار درباره بسیاری از کشورهای پیشرفته جهان مشابه است. به همین دلیل دستیابی به حمل‌ونقل عمومی در دسترس و پاک یکی از مهم‌ترین اقداماتی است که شهرها در زمینه مبارزه با گرمایش زمین می‌توانند انجام دهند. تجربه بوگاتا پایتخت ۸ میلیون نفری کلمبیا بسیار جالب توجه است؛ در این شهر تمامی اتوبوس‌ها و تاکسی‌های قدیمی با ناوگان برقی بدون دود جایگزین شده‌اند.

در کنار این‌ها حفظ اکوسیستم طبیعی شهر، کاشت درخت و افزایش فضای سبز تاثیر باورنکردنی بر کاهش اثرات گرمایش زمین دارد. هر یک درخت می‌تواند دی‌اکسید کربن ناشی از ۲۶ هزار مایل حرکت یک خودرو را جذب کند. به همین دلیل است که در شهرهای فرانسوی نظیر پاریس ساختمان‌های تجاری موظف هستند سقف‌های خود را به «روف‌گاردن» یا به قول خودمانی به باغچه تبدیل کنند. این کار علاوه بر این‌که مانع از هدررفت انرژی می‌شود در پاکیزه کردن هوا و کاهش گرمای هوا در شهرها بسیار موثر است.

تجربه ما

گرمایش زمین در تهران

«تهران یکی از آلوده‌ترین شهرهای دنیاست»؛ این جمله را آبان امسال «سیدآرش میلانی» عضو کمیسیون سلامت شورای اسلامی شهر تهران اعلام کرده و گفته بود که طی سال ۱۳۹۸ در مجموع میانگین غلظت سالانه تمامی آلاینده‌ها به غیر از منواکسید کربن نسبت به سال ۱۳۹۷ در حدود ۵.۸ درصد بیشتر شده و میزان منواکسید کربن نیز مشابه سال قبل بوده است. آلودگی هوای تهران به گره کوری تبدیل شده است که سال‌هاست دست و دندان هیچ مسئولی نتوانسته آن را باز کند. گسترش حمل‌ونقل عمومی شاه‌کلید حل این مشکل است؛ اگرچه برخی معتقدند حمل‌ونقل عمومی در تهران خود یکی از عوامل اصلی آلودگی هوا در این شهر است. از سوی دیگر بزرگراه پر رفت‌وآمدی که در سال‌های اخیر بین شهرداری تهران با نهادهای سیاسی کشیده شده، بسیاری از اقدامات اصولی را با شوهای تبلیغاتی جایگزین کرده است.

با این حال اگر بخواهیم از اقدام مثبتی که در شهرداری تهران در این زمینه در حال انجام است نام ببریم باید به برگزاری سالانه رویداد بین‌المللی «کلیماتون» اشاره کنیم. کلیماتون یک رویداد بین‌المللی با موضوع ایده‌های تحول‌آفرین برای کاهش گازهای گلخانه‌ای، سازگاری و تاب‌آوری شهری در مواجهه با تغییرات اقلیمی است. این رویداد هر ساله در بیش از ۱۰۰ شهر دنیا به صورت همزمان برگزار می‌شود و امسال نیز سومین سالی است که در آذرماه این رویداد در تهران برگزار شد. به گفته «شینا انصاری»، مدیرکل محیط‌زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران سال گذشته یکی از ایده‌هایی که از ایران به دبیرخانه بین‌المللی کلیماتون رفت به عنوان ایده برتر شناخته شد.

البته ایده‌های مطرح‌شده در کلیماتون برای پیاده‌سازی نیاز به سرمایه‌گذار دارند و باید پس از رویداد برای عملیاتی کردن آن اقدام کرد. با این حال نفس به رسمیت شناخته شدن مساله تغییرات اقلیمی و گرمایش زمین در تهران و برداشتن قدم‌های آگاهی‌آفرین در این راستا خود اقدامی قابل قبول است.

اگر به ین متن علاقه داشتید، از تمام مطالب مربوط به محیط زیست ما بازدید کنید!

نویسنده : مهسا علی بیگی
روزنامه نگار و پژوهشگر مسئولیت اجتماعی شرکتها

    دیدگاهتان را بنویسید

    نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.

    منو اصلی