گرم‌شدن زمین و گازهای گلخانه‌ای

گرمایش قطب

برای امسال بس است! پاندمی ویروس کرونا، آمار بالای ابتلا و مرگ‌ومیر ناشی از این ویروس، بیکاری و پیش‌بینی رکود بی‌سابقه اقتصادی درنتیجه قرنطینه شهرهای درگیر بیماری و اخبار بد دیگری که هر روز درباره کرونا می‌شنویم و می‌خوانیم برای یک سال همه‌مان کافی است!‌ اما من برای شما خبر بد دیگری دارم؛ اتفاقی که می‌توانیم نادیده‌اش بگیرم تا مثل کرونا وقتی به نقطه‌ای غیرقابل‌بازگشت رسید دست به کار حل‌وفصلش شویم یا می‌توانیم با برداشتن گام‌هایی کوچک ولی موثر مغلوبش کنیم.

و اما خبر بد چیست؟ درست در ماه‌های ابتدایی سال ۲۰۲۰ و درحالی‌که ویروس کرونا توجه بسیاری رسانه‌ها را به خود جلب کرده بود، سازمان جهانی هواشناسی، دو خبر از پیش‌بینی وضعیت آب‌وهوا در سال جاری میلادی منتشر کرد که هیچ‌یک نتوانست در صدر اخبار جایی به خود اختصاص دهد. خبر اول مربوط به هفته ابتدایی فوریه ۲۰۲۰ است و می‌گوید ایستگاه‌های ثبت دما در قاره قطب جنوب دمای ۱۸.۳ درجه سانتی‌گراد را ثبت کرده‌اند که بسیار بالاتر از چیزی است که برای این فصل سال در این منطقه پیش‌بینی می‌شود. خبر دوم هم در هفته اول مارس ۲۰۲۰ منتشر شده است و می‌گوید در ماه‌های پیش رو بسیاری از نقاط جهان گرمای بی‌سابقه‌ای را تجربه خواهند کرد.

گرم، گرم‌تر و باز هم گرم‌تر!

گرمایش قطب

خانم «کلر نولیس» (Clare Nullis)، سخنگوی سازمان جهانی هواشناسی (World Meteorological Organization) درباره ثبت رکورد ۱۸.۳ درجه سانتی‌گراد در قطب جنوب گفته بود: «قطب جنوب یکی از نقاط کره زمین است که به‌شدت در حال گرم شدن است.» با گرم شدن دمای قطب جنوب یخچال‌های طبیعی که بیشترین آب شیرین جهان را در دل خود دارند، آب می‌شوند و به دریاها می‌ریزند که نتیجه آن بالا آمدن آب دریا و آب‌گرفتگی بسیاری از شهرهای جهان است. به گفته خانم نولیس از سال ۱۹۷۹ تا ۲۰۱۷ میزان از دست رفتن یخ‌های قطب شش برابر افزایش یافته است. سخنگوی سازمان جهانی هواشناسی آمار دیگری هم ارائه داده بود: «حدود 87 درصد یخچال‌های طبیعی در امتداد سواحل غربی قطب جنوب در 50 سال گذشته عقب‌نشینی کرده‌اند، که غالب این عقب‌نشینی‌ها در 12 سال گذشته اتفاق افتاده است.» به‌علاوه در سال ۲۰۱۹ برای اولین بار دو شکاف بسیار بزرگ به طول ۲۰ کیلومتر در یخ‌های قطب جنوب مشاهده شد.

متخصصان سازمان جهانی هواشناسی همچنان در حال بررسی دلایل این دمای بی‌سابقه در قطب جنوب هستند؛ جایی که دمای هوا در فصل‌های سرد تا منهای ۶۰ درجه سانتی‌گراد هم می‌رسد. برخی معتقدند افزایش بی‌سابقه دما درنتیجه پدیده‌های آب‌وهوایی طبیعی است. برای مثال افزایش دما در قطب جنوب را ناشی از پدیده گرم‌باد یا «فون» می‌دانند و گرم شدن سایر نقاط جهان را ناشی از پدیده آب‌وهوایی «ال‌نینیو» معرفی می‌کنند. این‌جاست که خبر دوم اهمیت پیدا می‌کند. در خبری که سازمان جهانی هواشناسی در ماه مارس منتشر کرد به صراحت عنوان شده است که در سال جاری بدون اتفاق افتادن پدیده ال‌نینیو بیشتر نقاط جهان گرمای بی‌سابقه‌ای را تجربه خواهند کرد.

ال‌نینیو یکی از چرخه‌های مشهور آب‌وهوایی جهان است که هر ۲ تا ۷ سال باعث ایجاد ناهنجاری‌های بزرگی در آب و هوای سراسر زمین می‌شود. ازجمله این ناهنجاری‌ها می‌توان به سیلاب‌های ناگهانی، خشک‌سالی، قحطی و اپیدمی اشاره کرد. اولین بار در سال ۲۰۱۶ بود که دمای هوای جهان بی‌شکلی بی‌سابقه افزایش پیدا کرد که ال‌نینیو در به وجود آمدن آن موثر بود. با این حال در سال ۲۰۱۹ رکورد بالاترین دمای هوا شکسته شد و نکته قابل توجه این است که در سال ۲۰۱۹ وقوع پدیده ال‌نینیو ثبت نشده و این افزایش هوا به‌تمامی تحت‌تاثیر افزایش میزان گازهای گلخانه‌ای در جو است که باعث گرم شدن زمین می‌شود. گرمایش زمین رویدادی بسیار مخرب است و پیش‌بینی می‌شود بین سال‌های ۲۰۳۰ تا ۲۰۵۰ منجر به مرگ ۲۵۰هزار نفر شود. افزایش دما همچنین به کشاورزی لطمه خواهد زد و این موضوع منجر به ایجاد گرسنگی برای ۱۰۰ میلیون نفر در جهان خواهد شد. اگر دمای هوا تا سال ۲۰۳۰ بیش از ۲ درجه گرم شود، ۱۵ درصد از تولید ناخالص داخلی کل جهان کاسته می‌شود که این به معنی درآمد و رفاه کمتر است. اثرات مخرب گرم شدن زمین اگر بیشتر از ویروس کرونا نباشند قطعا کمتر از آن نیست.

گرم شدن هوا چه ارتباطی با خانه و زندگی من دارد؟

تولید co2

گرمای بی‌سابقه دما و تغییرات جوی ناشی از آن به‌شدت تحت‌تاثیر گازهای گلخانه‌ای و به‌ویژه دی‌اکسیدکربن است و تمامی فعالیت‌های انسانی تولید دی‌اکسیدکربن می‌کند؛ بعضی کمتر و بعضی بیشتر. برای اندازه‌گیری میزان تولید گازهای گلخانه‌ای هم شاخصی وجود دارد به اسم شاخص «ردپای کربن». ردپای کربن نشان‌دهنده مقدار کل گازهای گلخانه‌ای (ازجمله دی‌اکسیدکربن و متان) است که با اقدامات ما تولید می‌شود. ردپای کربن شاخص خوبی برای اندازه‌گیری تاثیر فعالیت‌های ما بر محیط‌زیست و به‌ویژه گرمایش زمین و تغییرات آب‌وهوایی است. ما با شناختن ردپای کربن خودمان و بسیاری از محصولاتی که خریداری و مصرف می‌کنیم و تلاش برای تغییر در شکل خریدهای‌مان، می‌توانیم ردپای خودمان بر گرمایش زمین را کم‌رنگ‌تر کنیم.

اما چطور تغییر در شکل خرید و مصرف می‌تواند بر گرمایش زمین اثر بگذارد؟ ردپای کربن دو شکل دارد؛ ردپای اولیه و ردپای ثانویه. ردپای کربن اولیه ناشی از انتشار مستقیم دی‌اکسیدکربنی است که از سوختن سوخت‌های فسیلی مثل نفت، گاز و زغال‌سنگ تولید می‌شود. در این بخش ما می‌توانیم با استفاده کمتر از خودروی شخصی یا استفاده کمتر از وسایل گرمایشی و سرمایشی اثرگذار باشیم. در ردپای کربن ثانویه انتشار غیرمستقیم دی‌اکسیدکربن از کل چرخه عمر محصولاتی که ما استفاده می کنیم، مدنظر است. هر محصولی که ما استفاده می‌کنیم از زمانی که مواد اولیه آن تولید می‌شوند تا زمانی که به زباله‌دانی می‌روند دی‌اکسیدکربن تولید می‌کند و به همین دلیل است که هرچه بیشتر بخریم، دی‌اکسیدکربن بیشتری تولید می‌شود و هر چه بیشتر از وسایلی که داریم استفاده کنیم یا از وسایل دست‌دوم استفاده کنیم، انتشار دی‌اکسیدکربن کمتر می‌شود.

بگذارید یک مثال بزنم؛ یک پیراهن بلند زنانه از زمان تولید تا وقتی مستعمل شود با فرض این‌که در طول عمر خود ۵۵ بار شسته شده است به‌طور متوسط ​​3.3 کیلوگرم دی‌اکسیدکربن تولید می‌کند. اگر این محصول هر بار پس از شست‌وشو در خشک‌کن قرار داده و سپس اتو شود، میزان انتشار دی‌اکسیدکربن آن، فقط در مدت مصرف، تقریبا به 12 کیلوگرم می‌رسد. این در حالی است که حدود 7 کیلوگرم دی‌اکسیدکربن قبل از این‌که مشتری پیراهن را به خانه ببرد، تولید شده است. تولید پنبه، تبدیل آن به نخ، رنگ کردن نخ، تبدیل نخ به پارچه، تولید لباس و حمل‌ونقل لباس برای رساندن به محل فروش همه منجر به انتشار دی‌اکسیدکربن می‌شود. نکته جالب‌تر این‌که اگر رنگ لباس تیره باشد میزان انتشار دی‌اکسیدکربن آن دو برابر است و اگر پیراهن به جای کشتی با هواپیما ارسال شود، ردپای کربن محصول تقریبا 3.5 کیلوگرم افزایش می‌یابد. حالا فرض کنید شما در این چرخه مداخله کنید؛ مثلا به‌جای خشک‌کن از نور آفتاب استفاده کنید یا به‌جای خرید یک پیراهن جدید، پیراهن قبلی خود را بیشتر استفاده کنید، آن وقت چه مقدار از میزان انتشار دی‌اکسیدکربن ناشی از فعالیت‌های شما کاسته می‌شود؟ اگر شما یک محصول جدید خریداری نکنید، تمام ۷ کیلوگرم دی‌اکسیدکربن ناشی از تولید کم شده است.

اهمیت این موضوع درباره برخی دیگر از محصولاتی که ما استفاده می‌کنیم بیشتر است. برای مثال ردپای کربن یک خودروی سیتروئن سی۱ بالغ بر ۶ تن است. ردپای کربن یک خودروی فورد موندئو ۱۷ تن و ردپای کربن یک خودروی لندروور دیسکاوری ۳۵ تن است. این در حالی است که حدود ۴۵۰۰ کیلومتر رانندگی با اتومبیل یک تن دی‌اکسیدکربن تولید می‌کند و البته اگر شما به‌جای خودروی شخصی اتوبوس را انتخاب کنید یک تن دی‌اکسیدکربن بیش از ۱۶هزار کیلومتر رانندگی تولید می‌شود. می‌بینید که درباره خودرو میزان انتشار دی‌اکسیدکربن ناشی از تولید یک خودرو از میزان انتشار دی‌اکسیدکربن ناشی از استفاده از آن بیشتر است و این‌جاست که اهمیت دوباره و دوباره استفاده کردن یک محصول مشخص می‌شود. این در حالی است که بنا به گزارشی که موسسه هلندی «اقتصاد چرخه‌ای» منتشر کرده است، در حال حاضر در کل جهان فقط حدود یک دهم از 93 میلیارد تن موادی که سالانه مصرف می‌شوند، مجدد مورد استفاده قرار می‌گیرد. گزارش همین موسسه تاکید می‌کند 62درصد از انتشار گازهای گلخانه‌ای در جریان ساخت كالاها آزاد می‌شوند.

موسسات بین‌المللی می‌گویند در حال حاضر در سطح جهان ردپای کربن هر فرد به‌طور میانگین نزدیک به 4 تن است. برای جلوگیری از افزایش 2 درجه‌ای دمای زمین، به‌طور متوسط تا سال 2050 این عدد باید به زیر 2 تن کاهش یابد و این کاهش می‌تواند با خرید و مصرف کردن ما آغاز شود. شاید اگر ۳۰ سال پیش کسی به ما درباره شیوع بیماری کرونا هشدار داده و گفته بود با اقداماتی کوچک می‌تواند از هزاران هزار مرگ‌ومیر جلوگیری کنید، جدی‌اش می‌گرفتیم. گرمایش زمین و تغییرات آب‌وهوایی به اندازه کرونا جدی است و هنوز برای جلوگیری از تبعات آن فرصت هست.

اگر به ین متن علاقه داشتید، از تمام مطالب مربوط به محیط زیست ما بازدید کنید!

2 دیدگاه

    دیدگاهتان را بنویسید

    نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.

    منو اصلی