گرم‌شدن زمین و گازهای گلخانه‌ای

گرمای بی‌سابقه دما و تغییرات جوی ناشی از آن به‌شدت تحت‌تاثیر گازهای گلخانه‌ای و به‌ویژه دی‌اکسیدکربن است و تمامی فعالیت‌های انسانی تولید دی‌اکسیدکربن می‌کند؛ بعضی کمتر و بعضی بیشتر. برای اندازه‌گیری میزان تولید گازهای گلخانه‌ای هم شاخصی وجود دارد به اسم شاخص «ردپای کربن». ردپای کربن نشان‌دهنده مقدار کل گازهای گلخانه‌ای (ازجمله دی‌اکسیدکربن و متان) است که با اقدامات ما تولید می‌شود. ردپای کربن شاخص خوبی برای اندازه‌گیری تاثیر فعالیت‌های ما بر محیط‌زیست و به‌ویژه گرمایش زمین و تغییرات آب‌وهوایی است. ما با شناختن ردپای کربن خودمان و بسیاری از محصولاتی که خریداری و مصرف می‌کنیم و تلاش برای تغییر در شکل خریدهای‌مان، می‌توانیم ردپای خودمان بر گرمایش زمین را کم‌رنگ‌تر کنیم.

اما چطور تغییر در شکل خرید و مصرف می‌تواند بر گرمایش زمین اثر بگذارد؟ ردپای کربن دو شکل دارد؛ ردپای اولیه و ردپای ثانویه. ردپای کربن اولیه ناشی از انتشار مستقیم دی‌اکسیدکربنی است که از سوختن سوخت‌های فسیلی مثل نفت، گاز و زغال‌سنگ تولید می‌شود. در این بخش ما می‌توانیم با استفاده کمتر از خودروی شخصی یا استفاده کمتر از وسایل گرمایشی و سرمایشی اثرگذار باشیم. در ردپای کربن ثانویه انتشار غیرمستقیم دی‌اکسیدکربن از کل چرخه عمر محصولاتی که ما استفاده می کنیم، مدنظر است. هر محصولی که ما استفاده می‌کنیم از زمانی که مواد اولیه آن تولید می‌شوند تا زمانی که به زباله‌دانی می‌روند دی‌اکسیدکربن تولید می‌کند و به همین دلیل است که هرچه بیشتر بخریم، دی‌اکسیدکربن بیشتری تولید می‌شود و هر چه بیشتر از وسایلی که داریم استفاده کنیم یا از وسایل دست‌دوم استفاده کنیم، انتشار دی‌اکسیدکربن کمتر می‌شود.

بگذارید یک مثال بزنم؛ یک پیراهن بلند زنانه از زمان تولید تا وقتی مستعمل شود با فرض این‌که در طول عمر خود ۵۵ بار شسته شده است به‌طور متوسط ​​3.3 کیلوگرم دی‌اکسیدکربن تولید می‌کند. اگر این محصول هر بار پس از شست‌وشو در خشک‌کن قرار داده و سپس اتو شود، میزان انتشار دی‌اکسیدکربن آن، فقط در مدت مصرف، تقریبا به 12 کیلوگرم می‌رسد. این در حالی است که حدود 7 کیلوگرم دی‌اکسیدکربن قبل از این‌که مشتری پیراهن را به خانه ببرد، تولید شده است. تولید پنبه، تبدیل آن به نخ، رنگ کردن نخ، تبدیل نخ به پارچه، تولید لباس و حمل‌ونقل لباس برای رساندن به محل فروش همه منجر به انتشار دی‌اکسیدکربن می‌شود. نکته جالب‌تر این‌که اگر رنگ لباس تیره باشد میزان انتشار دی‌اکسیدکربن آن دو برابر است و اگر پیراهن به جای کشتی با هواپیما ارسال شود، ردپای کربن محصول تقریبا 3.5 کیلوگرم افزایش می‌یابد. حالا فرض کنید شما در این چرخه مداخله کنید؛ مثلا به‌جای خشک‌کن از نور آفتاب استفاده کنید یا به‌جای خرید یک پیراهن جدید، پیراهن قبلی خود را بیشتر استفاده کنید، آن وقت چه مقدار از میزان انتشار دی‌اکسیدکربن ناشی از فعالیت‌های شما کاسته می‌شود؟ اگر شما یک محصول جدید خریداری نکنید، تمام ۷ کیلوگرم دی‌اکسیدکربن ناشی از تولید کم شده است.

اهمیت این موضوع درباره برخی دیگر از محصولاتی که ما استفاده می‌کنیم بیشتر است. برای مثال ردپای کربن یک خودروی سیتروئن سی۱ بالغ بر ۶ تن است. ردپای کربن یک خودروی فورد موندئو ۱۷ تن و ردپای کربن یک خودروی لندروور دیسکاوری ۳۵ تن است. این در حالی است که حدود ۴۵۰۰ کیلومتر رانندگی با اتومبیل یک تن دی‌اکسیدکربن تولید می‌کند و البته اگر شما به‌جای خودروی شخصی اتوبوس را انتخاب کنید یک تن دی‌اکسیدکربن بیش از ۱۶هزار کیلومتر رانندگی تولید می‌شود. می‌بینید که درباره خودرو میزان انتشار دی‌اکسیدکربن ناشی از تولید یک خودرو از میزان انتشار دی‌اکسیدکربن ناشی از استفاده از آن بیشتر است و این‌جاست که اهمیت دوباره و دوباره استفاده کردن یک محصول مشخص می‌شود. این در حالی است که بنا به گزارشی که موسسه هلندی «اقتصاد چرخه‌ای» منتشر کرده است، در حال حاضر در کل جهان فقط حدود یک دهم از 93 میلیارد تن موادی که سالانه مصرف می‌شوند، مجدد مورد استفاده قرار می‌گیرد. گزارش همین موسسه تاکید می‌کند 62درصد از انتشار گازهای گلخانه‌ای در جریان ساخت كالاها آزاد می‌شوند.

موسسات بین‌المللی می‌گویند در حال حاضر در سطح جهان ردپای کربن هر فرد به‌طور میانگین نزدیک به 4 تن است. برای جلوگیری از افزایش 2 درجه‌ای دمای زمین، به‌طور متوسط تا سال 2050 این عدد باید به زیر 2 تن کاهش یابد و این کاهش می‌تواند با خرید و مصرف کردن ما آغاز شود. شاید اگر ۳۰ سال پیش کسی به ما درباره شیوع بیماری کرونا هشدار داده و گفته بود با اقداماتی کوچک می‌تواند از هزاران هزار مرگ‌ومیر جلوگیری کنید، جدی‌اش می‌گرفتیم. گرمایش زمین و تغییرات آب‌وهوایی به اندازه کرونا جدی است و هنوز برای جلوگیری از تبعات آن فرصت هست.