عروسک بی بی کگ

ما را با عروسک بی بی کگ آشنا می‌کنید؟

بی بی کگ یکی از عروسک‌های سنتی زرتشتیان است و در واقع می‌توان گفت رایج‌ترین عروسک آیین زرتشتیان محسوب می‌شود. این عروسک به شکل بانوان زرتشتی لباس می‌پوشد و کارکرد اصلی آن، کارکرد آیینی‌ست. در قدیم، زنان در مکان‌های مقدس نذر می‌کردند که بعد از رسیدن به مراد خود، یک عروسک بی بی کگ بدوزند و آن را در زیارتگاه و یا سفره مقدس قرار دهند. این عروسک را معمولا برای طلب فرزند نذر می‌کردند. کسی که نذرش را ادا می‌کرد، عروسک را در زیارتگاه یا پای سفره آیینی قرار می‌داد. در زیارتگاه اگر شخصی تمایل داشت یکی از این عروسک‌های بی بی کگ را بردارد مقداری پول، به دلخواه، داخل صندوق مکان‌ مقدس می‌انداخت. اما عروسک‌هایی که در سفره‌های آیینی قرار می‌گرفتند، سال‌های سال در پای همان ‌سفره‌ها قرار داشتند و کسی اجازه برداشتن آنها را نداشت.

اسم «بی بی کگ» معنای خاصی دارد؟

درباره اسم این عروسک نظرهای مختلفی وجود دارد. با توجه به اینکه «دری زرتشتی» هم مانند لری و کردی از ریشه زبان‌های مادی است، بی بی کگ هم به احتمال زیاد مثل اسامی دیگری همچون بئی یا بهیگ یا بوک که در گویش‌های لری، کردی و بوشهری به معنای عروس و عروسک به کار برده می‌شوند، واژه‌ای سنتی است به معنای عروسک. 

چرا بی بی کگ را برای احیا انتخاب کردید؟

خیلی اتفاقی با بی بی کگ آشنا شدم و بعد از مشورت با خانم دکتر کتایون مزداپور، تصمیم به ثبت و احیای این عروسک گرفتم.

بی بی کگ از چه چیزی ساخته می‌شود؟

بی بی کگ در شکل سنتی از پارچه‌های نخی سفید یا در مواردی بدنش از پارچه سبز ساخته می‌شد چرا که این رنگ‌ها از رنگ‌های مقدس در بین زرتشتیان هستند. امروزه نیز از همین پارچه‌ها استفاده می‌شود. داخل این عروسک را معمولا با آویشن یا برگ‌های خوشبوی دیگری پر می‌کردند اما گاهی نیز برای پر کردن آنها از پنبه پاک استفاده می‌شد، زیرا عروسک بی بی کگ را در مکان‌های مقدس و یا سفره‌های آیینی قرار می‌دهند و مهم است که در آنها از مواد پاک استفاده شده باشد. البته در بی بی کگ‌های احیا شده به جای پارچه نخی از پارچه نمدی استفاده می‌شود و آنها را با الیاف مصنوعی پر می‌کنند. همچنین لباسی که تن این عروسک‌هاست به سادگی عروسک‌های سنتی نیست و یک پیراهن خاص است که به اصطلاح زرتشتی به آنها پیراهن تیرتیروک می‌گویند. این پیراهن‌ها را در مراسم خاص به تن می‌کنند. 

درباره پوشش بی بی کگ توضیح دهید. آیا لباسهایی که می‌پوشد نماد خاصی هستند؟

پوشش این عروسک، پوشش سنتی بانوان زرتشتی است. بی بی کگ همانند بانوان زرتشتی یک لچک به سر می‌بندد و روی لچک را با شال بلندی که به آن مکنا می‌گویند، می‌پوشاند. یک پیراهن می‌پوشد و شلواری که به آن شوال می‌گویند به پا می‌کند. در قدیم، بانوان برای تزیین لبه لباسهای خود از یراق استفاده می‌کردند، به همین خاطر ما در نمونه‌های احیا شده، لبه‌های پیراهن و لبه‌های لچک را یک نوار تزیینی می‌دوزیم و این نوارها یادآور همان یراق‌ها هستند.